75% του πληθυσμού ενηλίκων έχει τουλάχιστον την εμπειρία ενός τραυματικού γεγονότος στην ζωή του.
Τι είναι τελικά το ψυχικό τραύμα;
‘Ολοι έχουμε να πούμε μια ιστορία, την προσωπική μας ιστορία, που συνιστά την προσωπική μας ταυτότητα. Πρόκειται για το προσωπικό μας αφήγημα. Το πρόβλημα, ωστόσο, βρίσκεται στο κατά πόσο το προσωπικό μας αφήγημα είναι συμβατό με τα γεγονότα που συνιστούν την πραγματικότητα, δηλαδή την ιστορική αλήθεια.
Το προσωπικό μας αφήγημα είναι δυναμικό, όχι στατικό. Παρακολουθεί την εξέλιξη τόσο της ευρύτερης κοινωνίας όσο και των μικροκοινωνικών πεδίων (οικογένεια, εργασιακό περιβάλλον κτλ) που προσδιορίζουν την προσωπική μας ζωή. Επαναδιατυπώνεται μέσα στο περιβάλλον το οποίο ζούμε από τους γύρω μας. Κάθε συζήτηση, κάθε διαφωνία ή σύγκλιση απόψεων, κάθε υποτιμητικό ή επιτιμητικό βλέμμα κτλ, μας καλεί συνεχώς να τροποποιήσουμε την αφήγησή μας· να βρούμε νόημα για τις στάσεις και τις συμπεριφορές μας· να καταλάβουμε τα δρώμενα και τελικά να συμφιλιωθούμε με την πραγματικότητα. Με άλλα λόγια, προσπαθούμε να μεταβολίσουμε την όποια εμπειρία μας ψυχικά, έτσι ώστε να την διαχειριστούμε νοητικά, συναισθηματικά και σωματικά· να δημιουργήσουμε, τελικά, μια νέα αναπαράσταση, η οποία θα μας οδηγήσει σε μια γόνιμη στιγμή, σε μια προσπάθεια να ζήσουμε πλέον απαλλαγμένοι από το βάρος της υπενθύμισης του όποιου τραύματος· να λυτρωθούμε.
Ακούγοντας την λέξη ψυχικό τραύμα, στο μυαλό μας έρχεται συνήθως ένα ατύχημα, μια εγκληματική ενέργεια, μια φυσική καταστροφή κτλ. Στην πραγματικότητα, όμως, το ψυχικό τραύμα αναφέρεται τις περισσότερες φορές όχι μόνο στις παραπάνω κραυγαλέες περιπτώσεις αλλά και σε πιο απλά καθημερινά γεγονότα. Όπως συναισθηματική κακοποίηση στον επαγγελματικό χώρο, συναισθηματική εγκατάλειψη, λεκτική βία κτλ. Με βάση έρευνα που διεξήχθει το 2018 στην Ευρώπη, το 75% του πληθυσμού ενηλίκων έχει τουλάχιστον την εμπειρία ενός τραυματικού γεγονότος στην ζωή του (Τautmann et al, 2018). Το τραύμα μπορεί να είναι ένα μεμονωμένο στρεσογόνο γεγονός (πχ. να πέσει μια γυναίκα θύμα βιασμού) ή να παίρνει άλλες πιο σύνθετες μορφές, να αποτελείται δηλαδή από πολλά αλυσιδωτά μικρότερα τραύματα (πχ. συνεχής απόρριψη από ανθρώπους του άμεσου ή έμμεσου περιβάλλοντός σου).
Το ποιο γεγονός αποτελεί για τον καθένα μας τραύμα, δεν μπορεί παρά να είναι υποκειμενικό και να σχετίζεται με παράγοντες όπως η σοβαρότητα του συμβάντος, η προσωπικότητα του ατόμου, οι προηγούμενες εμπειρίες και γενικότερα η ικανότητα του του ατόμου να επεξεργαστεί το τραυματικό βίωμα την συγκεκριμένη στιγμή που αυτό συμβαίνει καθώς και η μετέπειτα στήριξη που το άτομο δέχεται από το περιβάλλον του (οικογένεια, φίλοι κτλ) (Βεντουράτου, 2009). Μερικές φορές επίσης, συμβαίνει, κάποιος να νιώσει τραυματικό στρες όντας απλώς παρατηρητής ενός στρεσογόνου γεγονότος είτε άμεσα ως παρατηρητής είτε έμμεσα μέσω περιγραφών από κάποιο οικείο πρόσωπο.
Είναι σύνηθες, ωστόσο, μετατραυματικά να βιώνουμε μη προβλέψιμα συναισθήματα και σωματικά συμπτώματα όπως θλίψη, νευρικότητα, θυμό, δυσκολίες στον ύπνο, επώδυνες σκέψεις ή flash backs και όνειρα. Επιπροσθέτως, μπορεί να προσπαθούμε να αποφύγουμε ο,τιδήποτε σχετίζεται και μας θυμίζει την τραυματική εμπειρία.
Συμβαίνει κάποιοι άνθρωποι που έχουν την εμπειρία ενός τραύματος να έχουν και την ψυχική ανθεκτικότητα να το διαχειριστούν και επανανοηματοδοτώντας την ζωή τους να προχωρήσουν. Άλλοι πάλι, δυσκολεύονται να το επεξεργαστούν και έτσι εγγράφουν το τραύμα στην μνήμη τους, με τρόπο που τους στιγματίζει ανεπανόρθωτα δημιουργώντας μακροπρόθεσμες ψυχικές συνέπειες.
Τι μπορείς να κάνεις ;
Εννοείται πως δεν χρειάζονται όσοι έχουν βιώσει τραυματικές εμπειρίες, κάποιας μορφής ψυχοθεραπεία. Σε πολλούς ανθρώπους τα συμπτώματα υποχωρούν μετά από κάποιον καιρό από μόνα τους. Παρολαυτά, υπάρχουν εξειδικευμένοι ψυχολόγοι, που μπορούν να βοηθήσουν κάποιον να διαχειριστεί με αποτελεσματικότητα τις πιθανές ψυχικές δυσκολίες, αν αυτές επιμένουν για καιρό. Στόχος αποτελεί το τραύμα να μετατραπεί σε ευκαιρία ανάπτυξης, ως αποτέλεσμα της προσπάθειας του ατόμου να αντιμετωπίσει μια δύσκολη κατάσταση.
Γιατί είναι σημαντικό για σένα ;
Επανανοηματοδοτώντας την εμπειρία, τελικά το άτομο βιώνει μεγαλύτερη εκτίμηση για την ζωή, αυξημένη ενσυναίσθηση, επαναδιαπραγματεύεται τον σκοπό της ζωής του, αναπτύσσει μεγαλύτερη επίγνωση των δυνατοτήτων του και επαναξιολογεί τις σημαντικές για αυτόν σχέσεις. Συμπερασματικά, το άτομο επανέρχεται στην όποια τραυματική εμπειρία, την νοηματοδοτεί εξαρχής και διαχειρίζεται τα συναισθήματα και τα σωματικά του συμπτώματα. Δίνει, δηλαδή, μια νέα συνοχή στα γεγονότα και προχωρεί…
-
Σοφία Συμιδαλά
Κλινική Ψυχολόγος | Σύμβουλος Εκπαίδευσης
MSc Αναπτυξιακή Ψυχοπαθολογία
Γνωσιακή Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία
MBA Educational Leadership, UCL
Comments